Wybór maszyny/obszaru pilotażowego do analizy SMED
Po podjęciu decyzji o rozpoczęciu działań mających na celu skrócenie czasu trwania przezbrojeń (warsztatay SMED) maszyn i urządzeń w przedsiębiorstwie produkcyjnym należy wybrać spośród całego parku maszynowego jedną maszynę pilotażową, na której będą prowadzone prace związane z redukcją czasu trwania przezbrojenia.
Przeprowadzenie analizy SMED na przykładzie jednego konkretnego przypadku ma na celu zaznajomienie uczestników z zasadami techniki SMED, przeprowadzenie analizy i oceny obecnego procesu oraz wypracowanie przy pomocy burzy mózgów (lub innej techniki) przyszłego planu działania.
W przypadku większej liczby analizowanych przypadków efekt jest przeciwny do zamierzonego, liczba proponowanych usprawnień spada drastycznie. Najefektywniej jest analizować jednorazowo jeden przykład przezbrojenia.
Przesłanką wyboru maszyny (obszaru) pilotażowego przeprowadzenia analizy SMED może być:
- produkowany wolumen,
- rodzaj asortymentu,
- częstotliwość przezbrojeń,
- czas trwania przezbrojenia,
- koszt postoju maszyny,
- jak również inne wskazane przez kierownictwo kryterium wyboru.
Równie dobrze może to być obszar, na którym:
- obserwuje się najlepsze pomiary wydajności maszyny i pracowników – wybór jest nobilitacją dla pracowników za dotychczasowe wyniki,
- zainstalowano nową maszynę (urządzenie) – wybór jest podyktowany względami ekonomicznymi przedsiębiorstwa,
- znajduje się maszyna (urządzenie) o bardzo małej wydajności, tzw. „wąskie gardło” – wybór ma na celu wskazanie w trakcie trwania projektu miejsc wymagających szczególnej uwagi a w rezultacie wzrost wydajności pracy maszyny (urządzenia) i zysków przedsiębiorstwa.
Rejestracja przezbrojenia
Kolejnym krokiem po wyborze maszyny pilotażowej jest nakręcenie kamerą wybranego przezbrojenia. Owo nagranie pozwoli w trakcie przeprowadzania analizy SMED odtworzyć oraz szczegółowo opisać i omówić wszystkie czynności wykonywane przez pracowników podczas nagrania. Nagrywając warto pamiętać, aby:
- wyjaśnić osobom filmowanym cel filmowania oraz podkreślić, by wszystkie czynności były wykonywane w naturalnym tempie i ze standardową częstotliwością,
- uzyskać zgodę osób zarejestrowanych na filmie, by móc wykorzystać go później podczas warsztatu,
- kamera była wyposażona w funkcję rejestrowania czasu trwania nagrania,
- ubezpieczyć osobę rejestrującą przezbrojenie w dodatkowe baterie i stojak do kamery
- być na miejscu ok. 30 min. przed planowanym przezbrojeniem, gdyż produkcja starego asortymentu może się skończyć wcześniej, bądź w tym czasie mogą mieć miejsce ważne procesy przygotowawcze do przezbrojenia,
- właściwie zmierzyć czas przezbrojenia, który jest liczony od momentu wyprodukowania ostatniego dobrego produktu przy starym ustawieniu maszyny do wyprodukowania pierwszego dobrego produktu już w nowym ustawieniu maszyny w układzie seryjnym,
- podążać wraz z kamerą za pracownikiem dokonującym przezbrojenie (w przypadku większej ilości pracowników dokonujących przezbrojenie należy filmować albo pracownika wiodącego, albo wszystkich przy pomocy liczby kamerproporcjonalnej do liczby osób),
- dokonywać zbliżeń na dłonie pracownika w przypadku operacji precyzyjnych,
- nie przerywać nagrania, wyjątkiem może być wystąpienie planowanych przerw w pracy, jak np. przerwa na posiłek lub okres bezczynnego długiego oczekiwania (na innego pracownika, narzędzie, surowce) – w tym przypadku można wyłączyć kamerę i zanotować czas trwania i przyczynę postoju.
Powołanie zespołu do analizy SMED
W następnej kolejności należy powołać interdyscyplinarny zespół roboczy, który dokona analizy nagrania. Wśród członków zespołu liczącego maksymalnie 10 osób muszą się znaleźć:
- Lider programu SMED (lub osoba odpowiedzialna za przezbrojenia),
- wszyscy pracownicy biorący udział w nakręconym wcześniej przezbrojeniu,
- kierownik zmianowy, mistrz lub brygadzista,
- przedstawiciel kierownictwa,
- 1 lub 2 osoby z działów nie związanych z produkcją, np. z działu administracji, kadr lub księgowości,
- przedstawiciel działu utrzymania ruchu lub mechanik,
- przedstawiciel kontroli jakości.
Analiza SMED
Zespół spotyka się w ustalonym wcześniej terminie. Przeprowadzenie analizy SMED wymaga w zależności od długości nagrania 5-10 godzin czasu pracy zespołu. Zespół w obecności bezpośrednich wykonawców dokonuje analizy zarejestrowanego nagrania z przezbrojeniem poprzez:
- wyszczególnienie wszystkich wykonywanych przez pracownika czynności wraz z czasem ich trwania i czasem narastająco,
- rozstrzygnięcie, czy są to operacje zewnętrzne czy wewnętrzne,
- podział na 7 kategorii, typu: wymiana, regulacja, transport, czekanie, czyszczenie, problem, przygotowanie.
Po dokonaniu podziału zespół dzieli się na 2-3 mniejsze grupy i analizuje każdą z zaobserwowanych czynności i tworzy poprzez burzę mózgów propozycję usprawnień procesu i plan przyszłych działań.
Następnie wszystkie grupy spotykają się i dzielą spostrzeżeniami.
Efektem finalnym analizy SMED są:
- propozycje usprawnień przezbrojenia,
- plan działania, mającego na celu doprowadzić do zredukowania czasu trwania zmiany asortymentu na maszynie,
- schemat nowego przezbrojenia z wyszczególnionymi czynnościami oraz z szacunkowym czasem ich trwania.
Metody redukowania czasu trwania czynności wykonywanych podczas przezbrojenia
Istota techniki SMED przewiduje zastosowanie szeregu metod redukowania i doskonalenia czynności wykonywanych podczas przezbrojenia. Metody te dzieli się na dwie grupy, którymi są metody o charakterze organizacyjnym oraz o charakterze technicznym nakierowanym na zmiany w konstrukcji przezbrajanych maszyn i urządzeń.
Do metod organizacyjnych zalicza się:
- poprawę organizacji procesu wraz z kolejnością wykonywania czynności,
- poprawa sposobu komunikowania się pomiędzy poszczególnymi grupami zawodowymi przy pomocy np. telefonów stacjonarnych, telefonów komórkowych, pagerów, urządzeń radiowych nadawczo-odbiorczych, itd.
- równoległą realizację operacji – w przypadku, gdy przezbrojenie wykonuje więcej niż jeden pracownik ich zadania mogą być równomiernie rozłożone i wzajemnie uzupełniające się. Można ponadto wykorzystać do pomocy pracowników nie bezpośrednio związanych ze zmianą asortymentu na maszynie, np. wózkowego, pakowaczkę, itp.
Wśród metod o charakterze technicznym znajdują się:
- zastosowanie zacisków mocujących w miejsce tradycyjnych śrub lub sworzni, pozwalających na zamocowanie narzędzia za pomocą jednego ruchu,
- zastosowanie nakrętek motylkowych lub skrzydełkowych zamiast nakrętek zwykłych, dzięki czemu dodatkowe klucze są zbędne,
- zastąpienie tulejek dystansowych podkładkami dystansowymi,
- eliminację (nie redukcję) regulacji można dokonać dzięki zastosowaniu właściwych ustawień narzędzi poprzez zastosowanie zestandaryzowanych ustawień, skali numerycznej, linii ułatwiających centrowanie bądź zastosowanie szablonów,
- zainstalowanie motoreduktorów ułatwiających płynne przejścia między formatami.
Wdrożenie usprawnień analizie SMED
Przeprowadzenie analizy i stworzenie planu działania jest dopiero połową sukcesu. Drugą połową jest wdrożenie zaproponowanych przez uczestników warsztatów SMED propozycji usprawnień. Z uwagi na fakt, że większość materiałów po-warsztatowych jest w formie papierowej nie elektronicznej warto, by Lider SMED następnego dnia po warsztatach utrwalił w formie elektronicznej wszystkie pomysły i sugestie, jakie powstały podczas warsztatów. Z uwagi na złożoność procesu i liczbę propozycji usprawnień może to zająć 4-10 godzin. Zaproponowane pomysły podczas warsztatów muszą zostać skonfrontowane z rzeczywistością, ocenione i przekazane do realizacji dla działu technicznego bądź UR.
Z punktu widzenia powodzenia projektu istotne jest tempo wdrażania usprawnień, nie można dopuścić do zbytniego przedłużania terminu wprowadzania zmian ponieważ jest to czynnikiem demotywującym dla zespołu, który wypracował usprawnienia i czeka na wprowadzenie zmian. Okres wdrażania usprawnień jest również okresem tworzenia standardów, instrukcji i szkoleń pracowników, którzy poznają swoją nowa rolę i obowiązki podczas nowego przezbrojenia. Warto podczas takich szkoleń poprosić pracowników, którzy uczestniczyli w warsztatach SMED, by opowiedzieli swoim współpracownikom, jak wypracowali dany standard.
Utrzymanie i doskonalenie programu
Kluczowym zagadnieniem z punktu widzenia wprowadzania, utrzymania i doskonalenia standardów przezbrojeń jest dokładna rejestracja czasu trwania przezbrojenia i pokazywanie ich na bieżąco pracownikom. Pozwala to poznać i zarządzać realnymi czasami trwania zmian asortymentu, które niestety początkowo odbiegają od standardu.
W przypadku, gdy czasy realne są dłuższe od standardu – warto jeszcze raz dokonać analizy wszystkich wykonywanych przez pracownika czynności i upewnić się, czy wina leży po stronie zbyt rygorystycznego standardu, czy pracownik potrzebuje więcej czasu na opanowanie nowego zadania. W sytuacji czasów realnych krótszych od standardu – należy raz jeszcze przeanalizować wszystkie czynności wykonywane przez pracownika i sprawdzić, czemu i które czasy trwania tych czynności źle oszacowano i w rezultacie usprawnić standard.
Integracja z systemami klasy MES
Dzięki integracji maszyn i urządzeń z systemem typu MES i transferu danych bezpośrednio z maszyny do systemu, gromadzenie wszelkich danych dotyczących przestojów jest znacznie ułatwione. Pozwala to nie tylko na rejestrowanie dokładnego czasu pracy, postojów, awarii i przezbrojeń maszyny, ale również na skuteczniejsze dokonywanie analiz wyników i zdecydowanie skraca czas reakcji w sytuacjach niepożądanych. Ale z drugiej strony małe i średnie przedsiębiorstwa rzadko posiadają systemy klasy MES. Czas pracy maszyn wraz z wszelkimi innymi stanami operatorzy rejestrują w formie papierowej bezpośrednio przy stanowiskach, po czym dane wprowadzane są do bazy, najczęściej w programie MS Excel.
W tym przypadku, niestety można zaobserwować zakłamanie danych spowodowane rachunkami operatora, który rejestruje nie koniecznie dokładny co do sekundy czas zatrzymania i ponownego uruchomienia maszyny. Dla małych i średnich przedsiębiorstw pomocne w rejestrowaniu czasów przezbrojeń maszyny mogą być stopery. Może to być stoper stacjonarny umieszczony obok panelu sterowania maszyny, bądź również przenośny w formie zegarka, tudzież powieszony na szyi operatora, jeżeli względy bezpieczeństwa nie stoją temu na przeszkodzie.
W myśl ciągłego doskonalenia, wszystko można usprawnić. Dlatego też, średnio po kwartale funkcjonowania danego standardu warto wrócić do podstaw, czyli powtórnie dokonać analizy SMED tego samego przezbrojenia, co pomoże powtórnie, choć nie tak drastycznie jak poprzednio, skrócić czas trwania zmiany asortymentu.