W filmie mam zatrudnionego na umowę zlecenie informatyka. Czy trzeba poddać go szkoleniu z zakresu bhp (szkolenia wstępne i stanowiskowe z zakresu bhp)?
Obowiązki pracodawcy zatrudniającego informatyka na podstawie umowy prawa cywilnego jest zapewnienie mu bezpiecznych warunków pracy. Praca informatyka nie wiąże się z takimi zagrożeniami zawodowymi, jakie mają miejsce w przypadku prac szczególnie niebezpiecznych, gdzie szkolenia bhp w przypadku zleceniobiorców można uznać za obowiązkowe. Jednak rekomendowanym postępowaniem dla pracodawcy będzie zapewnienie takich szkoleń.
Szkolenia obowiązkowe dla pracowników
Zasadą jest, że nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do wykonywania której nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, jak również dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp. Obowiązkiem pracodawcy jest zatem zapewnienie przeszkolenia pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.
Szkolenie zapewnia pracownikom zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi wywoływać zagrożenia. Uczestnicy szkolenia poznają ponadto przepisy oraz zasady bhp niezbędne do wykonywania danej pracy oraz umiejętności bezpiecznego wykonywania umówionych zadań. Wstępne szkolenie bhp obejmuje tzw. instruktaż ogólny oraz szkolenie wstępne na stanowisku pracy – zwane instruktażem stanowiskowym.
Wątpliwości w przypadku umów prawa cywilnego
Nawet w sytuacji gdy podmiotem zatrudniającym jest pracodawca, to zawarcie umowy zlecenia nie powoduje, iż zatrudniony staje się pracownikiem ze wszystkimi tego konsekwencjami. Powyższa teza aktualna jest oczywiście w przypadku gdy umowa zlecenie nie jest jedynie przykrywką do faktycznego wykonywania pracy w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy.
W sytuacji jednak gdy strony zdecydowały się na zawarcie umowy zlecenia, pracodawca musi mieć na względzie, iż kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy nie mogą być traktowane względem zleceniobiorcy w sposób dowolny.
Ważne
Należy bowiem pamiętać, że zgodnie z art. 304 Kodeksu pracy, obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych warunków pracy również osobom zatrudnionym na podstawie umowy prawa cywilnego.
Przepis art. 304 kp, podobnie jak żaden inny nie nakazuje w sposób bezpośredni zapewniania zleceniobiorcom szkoleń bhp. Mimo braku takiej bezpośredniej regulacji, część komentatorów słusznie stoi na stanowisku (podobnie jak inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy), że w sytuacji gdy warunki pracy to uzasadniają, np. zagrożeniami występującymi w związku z wykonywaną pracą, wówczas szkolenia bhp osobom zatrudnionym na zlecenie powinny być zapewnione. Takie postępowanie wpisuje się w ogólny obowiązek zapewnienia bezpiecznych warunków pracy wszystkim pracobiorcom.
Ważne
Nie można uznać, że zleceniobiorca – wykonujący pracę podobnego rodzaju, wykorzystując takie same narzędzia pracy, jak pracownik – nie powinien mieć zapewnionych szkoleń bhp tylko dlatego, iż nie pracuje w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy.
W przypadku osoby zatrudnionej na podstawie umowy prawa cywilnego na stanowisku informatyka trudno uznać, że praca ma charakter pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu przepisów regulujących tego rodzaju pracę. Niezależnie od powyższego najbezpieczniejszą opcją dla pracodawcy będzie zapewnienie szkolenia bhp zleceniobiorcy – zarówno instruktażu ogólnego, jak również instruktażu stanowiskowego – w sytuacji gdy okaże się, że informatyk przykładowo obok obsługi strony internetowej będzie musiał wykonywać obowiązki z zakresu serwisowania sprzętu komputerowego, czy określone czynności serwisowe w serwerowni zakładowej. Wówczas będzie podstawa aby jego stanowisko pracy zaliczyć nie tylko do stanowisk pracy pracowników administracyjno-biurowych, ale również do stanowisk o charakterze robotniczym – co będzie uzasadniało zapewnienie instruktażu stanowiskowego bhp.
Komentarz eksperta:
Warto mieć na względzie, że problematyka zapewnienia bezpiecznych warunków pracy osobom zatrudnionym na podstawie umów prawa cywilnego jest kontrolowana przez inspektorów pracy. Każdy inspektor jest samodzielnym organem kontroli i nadzoru i tym samym ma prawo samodzielnie interpretować przepisy i oceniać sposób indywidualny obowiązek zapewnienia szkoleń względem zleceniobiorców. Nie można więc wykluczyć sytuacji kiedy to jeden inspektor uzna, iż szkolenie wstępne bhp dla informatyka zatrudnionego na zlecenie będzie zbędne, a inny inspektor stwierdzi, że jak najbardziej istnieją ku temu podstawy. Tym samym rekomendowanym postępowaniem będzie zapewnienie wstępnego szkolenia bhp, w szczególności gdy organizacja pracy mogłaby nasuwać wątpliwości w zakresie prawidłowego kwalifikowania pracy w kategoriach umowy prawa cywilnego (w przypadku gdy informatyk miałby wykonywać na zlecenie pracę w określonym miejscu i czasie pod kierownictwem zatrudniającego).
Podstawa prawna:
- 22, art. 304 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.)
Sebastian Kryczka
prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania.