Mapowanie strumienia wartości jest to przedstawienie w graficznej formie przepływu materiałów i informacji na drodze, którą produkt przemieszcza w strumieniu.
Dzięki temu w łatwy sposób można prześledzić cały strumień wartości dodatniej dla klienta. Mapowanie pozwala na łatwe dostrzeżenie różnego rodzaju marnotrawstwa, wskazuje miejsca gromadzenia się zapasów oraz wszelkie inne czynności prowadzące do spadku efektywności produkcyjnej. Mapowanie strumienia wartości odbywa się w poszczególnych etapach przedstawionych na rysunku poniżej.
Etapy mapowania strumienia wartości
Mapowanie strumienia wartości należy zacząć od identyfikacji rodziny produktów czyli grupy wyrobów, które zostają poddane podobnym procesom wytwórczym, wykonywanych na tych samych stanowiskach pracy. W tabeli pokazano przykładową macierz dla niewielkiej liczby wyrobów i procesów, a następnie w tabeli została zidentyfikowana rodzina produktów.
Macierz wyrobów i procesów
Macierz wyrobów i procesów z zidentyfikowanymi rodzinami wyrobów
Kiedy liczba wyrobów bądź procesów jest większa warto skorzystać z jednej z metod obliczeniowych np. metodę Rank Order Clustering (ROC) of King. W tabeli znajduje się macierz wyrobów i procesów która zostanie poddana identyfikacji metodą ROC.
Macierz wyrobów i procesów
Dla każdej kolumny macierzy należy zdefiniować wynik binarny i obliczyć równoważnik w układzie dziesiętnym korzystając ze wzoru .
gdzie:
n – liczba wyrobów
Wyniki zostały przedstawione w tabeli:
Macierz wyrobów i procesów po obliczeniu równoważnika dla wierszy
Kolejnym krokiem jest posortowanie wierszy macierzy w kolejności malejącej
Pierwsze przekształcenie macierzy
Następną czynnością jaką należy wykonać jest zdefiniowanie wyniku binarnego i obliczenie równoważnika dla kolumn korzystając ze wzoru .
gdzie:
m – liczba maszyn
Wyniki zostały przedstawione w tabeli
Macierz wyrobów i procesów po obliczeniu równoważnika dla kolumn
Należy teraz posortować kolumny macierzy w kolejności malejącej
Drugie przekształcenie macierzy
Kroki te należy powtarzać do momentu, aż nie będzie już wierszy ani kolumn do wymiany.
Tabela przedstawia gotową identyfikację rodzin produktów gdzie każdy z równoważników jest posortowany malejąco.
Tabela z zidentyfikowanymi rodzinami wyrobów
Osoba w pełni odpowiedzialna za strumień wartości każdej z rodzin produktu to Menadżer Strumienia Wartości. Dzielenie tworzenia map pomiędzy kierowników poszczególnych działów określane jest jako błąd. Jego zadaniem jest identyfikacja pojawiających się problemów, a oprócz tego powinien posiadać odpowiednie uprawnienia do ich rozwiązywania.
Jak wynika z rysunku „Etapy mapowania strumienia wartości” kolejnym krokiem mapowania strumienia wartości jest utworzenie mapy stanu obecnego. Mapa ta dostarcza informacji których potrzeba przy budowie mapy stanu przyszłego.
Proces budowy mapy stanu obecnego można podzielić na poszczególne etapy:
- Przedstawienie klienta i jego wymagań
- Naniesienie na mapę podstawowych procesów produkcyjnych
- Wyszczególnienie zapasów
- Przedstawienie przepływu materiałów
- Przedstawienie przepływu informacji
- Naniesienie na mapę strzałek pchania materiałów
- Narysowanie linii czasu poniżej ikon, określającą czas przejścia przez cały proces
Dane wykorzystywane do budowy mapy stanu obecnego należy zbierać podążając przez cały strumień od dołu do góry czyli od klienta do dostawcy.
Przy budowie map korzysta się z symboli, które wraz z opisem zostały zawarte w tabeli poniżej:
| Lp. | Symbol | Znaczenie | Opis |
| 1 |  |
Proces wytwórczy | Ikona procesu opisywana określaną dla danego procesu nazwą, służąca także do opisu poszczególnych komórek organizacyjnych |
| 2 |  |
Zakład zewnętrzny | Stosowana zarówno do oznaczenia klientów, dostawców, a także procesów produkcyjnych, które są realizowane poza przedsiębiorstwem. |
| 3 |  |
Dane | Ikona zawierająca dane dla poszczególnych procesów takie jak na przykład czas cyklu, czas przezbrojenia itd. |
| 4 |  |
Zapasy | Ikona określająca wielkość zapasów pod względem ilościowym i czasowym |
| 5 |  |
Transport | Symbol transportu określający częstotliwość dostaw oraz sposób |
| 6 |  |
Pchanie | Ikona używana w stosunku do materiału, który jest przepychany do kolejnego procesu zanim jest on tam potrzebny |
| 7 |  |
Wyroby gotowe dla klienta | Symbol służący do pokazania przepływu od producenta do klienta bądź dostawcy do producenta |
| 8 |  |
Kolejka FIFO | Ikona ta symbolizuje magazyn, gdzie wykorzystywana jest zasada pierwsze weszło, pierwsze wyszło. Na symbolu kolejki FIFO należy zaznaczyć maksymalną ilość sztuk jaką bufor może pomieścić |
| 9 |  |
Supermarket | Supermarket określa magazyn o ograniczonej pojemności, gdzie kontrola zapasów wyrobu odbywa się poprzez stosowanie kart Kanban |
| 10 |  |
Ssanie | Produkcja na stanowisku odbywa się w myśl zasad systemu ssącego, zazwyczaj z supermarketów. |
| 11 |  |
Kaizen | Wskazuje miejsce w przepływie materiałów, gdzie wskazane jest przeprowadzenie usprawnień celem osiągnięcia stanu przyszłego |
| 12 |  |
Bufor lub zapas | Określa minimalną liczbę materiału, która zapewni ciągłość produkcji w momencie pojawiających się zagrożeń. |
| 13 |  |
Operator | Symbol operatora danego stanowiska pracy |
| 14 |  |
Przepływ informacji | Symbol stosowany do pokazania przepływu informacji drogą papierową, mailową itp. |
| 15 |  |
Harmonogram | Etykieta opisująca rodzaj przepływającej informacji |
| 16 |  |
Elektroniczny przepływ inf. | Symbol stosowany do pokazania przepływu informacji przy użyciu bezpośrednio systemu komputerowego |
| 17 |  |
Poziomowanie produkcji | Symbol oznaczający poziomowanie produkcji czyli równomierne rozłożenie w czasie produkowanych ilości oraz obciążenia |
| 18 |  |
Kanban transportowy | Ikona oznaczające zlecenie pobrania i przetransportowania materiałów |
| 19 |  |
Kanban produkcyjny | Ikona oznaczająca pozwolenie produkcyjne, określająca ilość w jakiej dany wyrób powinien być wyprodukowany |
| 20 |  |
Kanban sygnalizacyjny | Określa poziom zapasów, po osiągnięciu którego zostaje następuje punkt zamawiania |
| 21 |  |
Skrzynka na karty Kanban | Miejsce gromadzenia kart Kanban |
| 22 |  |
Partia kart Kanban | Symbolizuje karty Kanban, które przemieszczane są partiami, a jeden Kanban może symbolizować partieę produkcyjną |
| 23 |  |
„idź i zobacz” | Modyfikacja produkcji odbywa się w oparciu o sytuację bieżącą |
| 24 |  |
Ssanie sekwencyjne | Symbol przekazujący informacje o natychmiastowej potrzebie produkcji danego wyrobu wykonywanej na żądanie |
Na rysunku „Etapy mapowania strumienia wartości” znajduje się pętla między mapą stanu obecnego, a mapą stanu przyszłego. Oznacza to, że te dwa procesy są wzajemne. Pewne rozwiązania dotyczące stanu przyszłego pojawiają się podczas tworzenia mapy stanu obecnego. Natomiast w trakcie wdrożenia stanu przyszłego mogły zostać pominięte informacje, które będą potrzebne w procesie dalszego doskonalenia.
Mapa stanu przyszłego określa kierunek oraz cel do jakiego dążymy.
Podczas opracowywania mapy stanu przyszłego należy podczas analizy stanu obecnego odpowiedzieć sobie na kilka podstawowych pytań:
- Produkcja na wysyłkę czy do supermarketów ?
- Gdzie można wdrożyć ciągły przepływ ?
- Gdzie można zastosować system ssący ?
- W jaki sposób następować będzie poziomowanie produkcji ?
- W jaki sposób równoważyć się będzie produkcja mieszana ?
- Jakie usprawnienia są niezbędne ?
Po wykonaniu mapy stanu przyszłego warto opracować plan realizacji zmian strumienia wartości. Przy ocenie wyników planu realizacji należy skupić się nie na celach, które zostały osiągnięte ale na celach, których nie udało się wykonać.
W dalszym ciągu mapowanie strumienia wartości wydaje Ci się trudne i nie wiesz od czego zacząć ? Zapraszamy do zapoznania się z ofertą szkolenia skierowanego dla firm.